Het beheer van gemeenschappelijke goederen (niet-uitsluitbare en rivaliserende goederen) wordt best in handen gegeven van een kleine groep beheerders. Ze houden elkaar in de gaten en houden het gemeenschappelijk goed in stand. We kunnen dit het best aantonen via het experiment ‘Tragedy of the Commons’.
De klas wordt verdeeld in groepjes van 4 tot 6 leerlingen. Elke groep staat voor een lokale gemeenschap waar voornamelijk wordt ingezet op visvangst. Elke leerling is verantwoordelijk voor het voedsel en inkomen van zijn gezin.
Voorbereiding:
Zet de banken in eilandjes en zet ze zo tegen elkaar dat elke leerling makkelijk kan nemen wat op de banken ligt. Je voorziet evenveel eilandjes als er groepen zijn. Elk eiland staat voor een vijver. Verdeel random 20 jetons over elke vijver. Deze jetons staan voor het gemeenschappelijk goed: vis.
Wanneer de leerlingen plaats nemen, is het van belang dat ze niets aanraken!
Voorzie ook al per leerling een blanco blad, dat verder in het experiment zal gebruikt worden als individueel eigendomsrecht.
Het experiment bestaat uit drie spelrondes, waarbij telkens opnieuw met 20 jetons wordt gestart. Elke ronde bestaat uit twee delen. Laat de spelers steeds aandachtig luisteren naar de instructies per ronde.
Experiment:
Ronde 1
De spelers mogen niet overleggen met elkaar. Tijdens het eerste deel mogen de spelers vissen vangen en krijgen hiervoor een opbrengst van € 1 per vis. Nadien krijgen ze binnen deze ronde nog eens de kans om te vissen voor een opbrengst van € 2 per vis. Dat kan natuurlijk enkel als er na het eerste deel nog vis overblijft. Tel nadien de opbrengst per speler. Reken ook de gemeenschappelijke opbrengst uit.
Zowel voor deel 1 als deel 2 van deze ronde krijgen ze 20 seconden de tijd. Leg dit duidelijk uit aan de spelers.
Ronde 2
Leg voor elke leerling een blanco blad, dat dienst doet als individueel eigendomsrecht. Dat betekent dat in dit gebied niemand anders mag vissen. Leg op elk blad minstens 1 jeton (maximaal 3). De overige jetons worden opnieuw willekeurig over de vijver verdeeld.
Er wordt opnieuw niet overlegd met elkaar. Tijdens het eerste deel mogen de spelers vissen vangen en krijgen hiervoor een opbrengst van € 1 per vis. Nadien krijgen ze binnen deze ronde nog eens de kans om te vissen voor een opbrengst van € 2 per vis. Tel nadien de opbrengst per speler. Reken ook de gemeenschappelijke opbrengst uit.
Zowel voor deel 1 als deel 2 van deze ronde krijgen ze opnieuw 20 seconden de tijd. Leg dit duidelijk uit aan de spelers.
Ronde 3
De eigendomsrechten verdwijnen opnieuw en de jetons worden terug over de volledige vijver willekeurig verspreid. Nu is er wel overleg mogelijk. Daarvoor krijgen de spelers vijf minuten de tijd. Daarna gaat de ronde echt van start, met opnieuw het eerste deel waar elke vis € 1 waard is. Tijdens het tweede deel is elke gevangen vis € 2 waard. Tel nadien de opbrengst per speler. Reken ook de gemeenschappelijke opbrengst uit.
Zowel voor deel 1 als deel 2 van deze ronde krijgen ze opnieuw 20 seconden de tijd. Leg dit duidelijk uit aan de spelers.
Je kan eventueel kiezen om deze derde ronde enkele keren te herhalen zodat de neiging ontstaat om toch af te wijken.
Nabespreking:
In ronde 1 zien we meestal dat alle vissen worden gevangen tijdens deel 1. Er zal in veel gevallen niets meer te vangen zijn tijdens het tweede deel. Doordat er geen duidelijke eigendomsrechten zijn, neemt iedereen het zekere voor het onzekere.
In ronde 2 zou de individuele (en dus ook gemeenschappelijke) opbrengst hoger moeten zijn. De vissen die zich binnen het eigendomsrecht bevinden, kunnen in het tweede deel gevangen worden tegen een hogere vergoeding. Hier kan je de begrippen externe effecten en duurzaamheid betrekken.
In ronde 3 zal de opbrengst afhangen van het gezamenlijk (polycentrisch) beheer van de groep. Indien ze goede afspraken maken, kunnen ze hun gemeenschappelijke opbrengst verhogen. Je kan nu ook wijzen op het feit dat er steeds vissen in het water moeten blijven om nieuwe vissen te kweken en zo het visbestand in stand te houden. Heb je ronde drie enkele keren herhaald, dan kan je ook wijzen op wangedrag en de speltheorie (een speler zal altijd proberen afwijken om zijn eigen winst te maximaliseren).
situering: publieke goederen, gemeenschappelijke goederen, polycentrisch beheer, Tragedy of the Commons
doelgroep: 3e graad
aantal leerlingen: minimaal 4 leerlingen
timing: 30 minuten
- uitleg en afspraken: 10 minuten
- 3 spelrondes: 10 minuten (2 minuten per ronde + uitleg)
- nabespreking en theoretische onderbouw: 10 minuten